قوانین و استانداردهای مربوط به مطب های دندانپزشکی

طبیعتا هر دندانپزشکی می خواهد مطبی زیبا، راحت و همچنین مطابق استانداردها و قوانین کشوری داشته باشد. باید به این مسئله آگاه باشید که برای داشتن یک مطب صرفا نباید به موضوع زیبایی آن فکر کنید و این موضوع نباید حواس شما را از رعایت قوانین و مقررات وضع شده برای مطب ها پرت کند. در این مقاله تلاش کرده ایم تا تمام قوانین و استانداردهای حاکم بر مطب های دندانپزشکی را به طور کامل جمع آوری کرده و در اختیار شما قرار بدهیم. با ما همراه باشید.

در قوانین کشوری وزارت بهداشت و درمان، برای هر بخش از مطب دندانپزشکی قوانین خاصی وضع شده است. وزارت بهداشت این قوانین را در قالب یک چک لیست در اختیار بازرسان و ماموران مربوطه قرار داده تا با استفاده از آن بتوانند میزان استاندارد و قانون مند بودن یک مطب دندانپزشکی را بسنجند. این چک لیست شامل موارد زیر است:

• آیا پروانه مطب معتبر است؟
• آیا برای هر بیمار از هندپیس استریل استفاده می شود؟
• برای هر بیمار از سرقلم کویترون و سرنگ تزریق استریل استفاده می شود یا خیر؟
• فرزهای تراش و فایل ها استریل هستند؟
• محیط فیزیکی مطب شرایط مناسبی دارد؟ (کف، دیوارها، سقف و ...)
• آیا دندانپزشک از دستکش لاتکس، روپوش سفید و عینک محافظ استفاده می کند؟ 
• دندانپزشک دست هایش را به درستی شسته و ضدعفونی می کند؟
• آمالگام های اضافه و سرسوزن ها چگونه دفع می شوند؟
• آیا برای هر بیمار از روکش های یکبار مصرف استفاده می شود؟
• ضدعفونی دستگاه لایت کیور، آمالگاماتور و یونیت به درستی انجام می شود؟
• دستگاه اتوکلاو در مطب وجود دارد و به درستی استفاده می شود؟ 
• نکات ایمنی مطب رعایت شده است؟ 

منبع: وب سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی استان فارس (sums.ac.ir)

تا این جا چک لیست مطب دندانپزشکی را به طور کلی بررسی کردیم. در ادامه هر یک از این موارد را با جزئیات شرح خواهیم داد. لازم به ذکر است که لابراتوری دندانسازی، در صورت داشتن مجوز معتبر مشمول همین قوانین می شود. 

قوانین و استانداردهای فضای مطب دندانپزشکی

اتاق کار دندانپزشک باید دارای نور و تهویه مناسب بوده و حداقل فضای لازم جهت اتاق کار 12 متر برای هر یونیت است و محل نصب آن باید به صورتی باشد که بعد از قرار گیری کابینت ها و بقیه ملزومات به منظور جلوگیری از آلودگی محیط اطراف حداقل به شعاع یک متر در اطراف یونیت فضای باز وجود داشته باشد.

پوشش دیوارها و سقف باید سالم، صاف، بدون درزو شکاف و تمیز باشد. در و پنجره ها باید سالم و رنگ آمیزی شده و تمیز باشد ( در و پنجره های آلومینیومی نیازی به رنگ آمیزی ندارند). 

میزها، صندلی ها و نیمکت ها باید سالم بوده و به راحتی قابل نظافت باشند. 

درجه حرارت اتاق ها، هال و راهروها بر حسب فصول مختلف سال متعادل باشد و در صورت امکان از تهویه مناسب و نور کافی برخوردار باشد. در صورت عدم وجود سیستم حرارت مرکزی،‌ حداقل وسیله حرارتی قابل قبول، بخاری نفتی کاربراتوردار و مجهز به دودکش مناسب خواهد بود.

کف کلیه اتاق ها، راهروها، توالت و محوطه دستشویی باید سالم، صاف، بدون درز و شکاف از جنس قابل شستشو باشد.

در اتاق کار دندانپزشکی نصب دستشویی با رعایت شرایط زیر الزامی است:

• ترجیحا شیر دستشویی از نوع آرنجی یا پدالی یا خودکار (اتوماتیک) باشد.
• دیوار محل نصب دستشویی (اطراف دستشویی) به طور مناسب کاشی کاری شود و دیوار توالت قابل شستشو روزانه باشد. ( دیوار توالت حتی الامکان تا ارتفاع 1.08 متر از کف با کاشی، سرامیک یا سنگ پوشیده شده باشد ).
•  کاسه سنگ توالت و دستشویی ها از جنس سرامیک یا چینی سالم و بدون شکستگی یا ترک خوردگی بوده و مجهز به شتر گلو باشد.
• صابون دستشویی از نوع مایع باشد، نه جامد. 

سرویس بهداشتی پرسنل و مراجعین باید از هم جدا باشند و حداقل یک سرویس جداگانه برای افراد معلول جسمانی در نظر گرفته شود. 

هر مطب باید دارای یک اتاقک تی شور با مشخصات زیر باشد:

• مساحت این اتاق باید حداقل 1.5 متر مربع باشد. 
• این اتاقک باید دارای یک حوضچه به عمق حداقل 60 سانتی متر بوده که یک کفپوش فاضلاب داشته باشد. 
• نصب یک قفسه مواد گندزدا و ضدعفونی کننده در این اتاق الزامی است. 
• در صورتی که از تی شوی قابل حمل استفاده می شود، فضای مناسبی برای نگهداری از آن باید در نظر گرفته شود. 

در صورتی که در مطب قالب ریزی انجام می گیرد، می بایستی برای این کار اتاق مجزا در نظر گرفته شود.

کمپرسور یونیت که دارای صدا و ارتعاش است باید خارج از اتاق کار دندانپزشک نصب شود و رعایت اصول ایمنی در نصب و نگهداری آن رعایت گردد. به منظور بالا بردن کیفیت خدمات دندانپزشکی بهتر است کمپرسور بدون روغن باشد.

قوانین و مقررات بهداشتی مطب دندانپزشکی 

وجود مواد پاك كننده مايع در دستشويي براي بيماران و مواد ضد عفوني كننده مناسب جهت سطوح و تجهيزات در مطب واجب و الزامی است.
با توجه به نوع خدمات دندانپزشکی در مطب، استفاده از ظروف یک بار مصرف برای رعایت بهداشت بیش تر الزامی بوده و پس از آن باید به طور مناسب دفع شودند. 
تفكیك زباله های عفونی از سایر زباله ها (وسايل عفونی، سرسوزن ها، وج ها، وسايل برنده و مواد آلوده به خون و بزاق) از زباله های عادی، امری ضروری است و بايد در كيسه های مقاوم زباله قرار گرفته و به طريق بهداشتی (معمولا سیفتی باکس) دفع شوند.

قوانین و مقررات بهداشت فردی کارکنان مطب دندانپزشکی

 تمامی کارکنان مطب دندانپزشکی در هر موقعیت شغلی موظف هستند که از وسایل رعایت بهداشت فردی اعم از ماسک، دستکش و ... استفاده کنند. 

به منظور حفظ بهداشت تمامی کارکنان باید واکسن هپاتیت B را دریافت کرده باشند. 

تمامی پرسنل باید نظافت فردی و نظافت عمومی محل کار را رعایت کنند. 

پرسنل مشغول در بخش نظافت مطب باید دوره ویژه بهداشت عمومی را در آموزشگاه های مورد تایید وزارت بهداشت سپری کرده باشند. به یاد داشته باشید که آبدارچی اجازه رسیدگی به پسماندهای عفونی و نظافت را ندارد. 

تمامی کادر مطب موظف هستند از روپوش سفید، عینک محافظ و دستکش استفاده کنند که این وسایل شامل مقررات زیر می شوند:

• روپوش باید تا زیر زانو، یقه گرد قابل بسته شدن و رنگ روشن باشد. آستین ها نیز باید تا روی ساعد را بپوشانند. 
• جنس دستکش های استفاده شده برای هر مرحله از کار متفاوت است. از دستکش های لاتکس برای معاینه، از لاتکس و وینیل برای درمان، از لاتکس استریل در هنگام جراحی و از دستکش لاستیکی برای شستشوی ابزار استفاده می شود. 
• ماسک ها باید مورد تایید وزارت بهداشت باشند. 
• عینک یا شیلد باید انعطاف پذیر باشد و بهتر است برای طلق آن از جنس ضدبخار استفاده شود. 

به یاد داشته باشید که استعمال دخانیات توسط تمامی پرسنل در محیط مطب اکیدا ممنوع است. 

استانداردهای تجهیزات مطب دندانپزشکی

حداقل تجهيزات ضروری جهت مطب دندانپزشكی شامل يونيت استاندارد و اينسترومنت و كمپرسور، كابينت ها، اتوكلاو، فور، دستگاه آمالگاماتور، كپسول اكسيژن، ست احيا و داروهای دندانپزشكی اورژانس باید در مطب موجود باشند. 

وجود دستگاه راديوگرافی پری اپيكال در مطب هاي دندانپزشكی با رعايت اصول حفاظت در برابر اشعه بلامانع است. اما در مواردی كه در مطب اقدام به درمان هاي كانال ريشه (روت کانال) يا جراحی ريشه های نهفته و دندان های نهفته صورت می گيرد،‌ وجود دستگاه راديوگرافی الزامی است. 

در مطب های دندانپزشکی ای که کار جراحی دندان در آن انجام می شود، حضور دستگاه اتوکلاو ضروری است. 

برای هر بیمار باید از فرز، سر قلم کویترون و فایل های استریل جداگانه استفاده شود. 

تری های قالب گیری (اعم از پلاستیکی یا فلزی) به درستی استریل شوند. (حداقل به مدت 10 ساعت در محلول سایدکس*)

*گلوتارآلدئید یا سایدکس معمولا به عنوان ضد عفونی کننده سطح بالا برای تجهیزات پزشکی مانند آندوسکوپ، لوله اسپیرومتری، دیالیزرها، مبدل ها، بیهوشی و تجهیزات درمانی تنفسی، سیستم های تحویل دیالیز و از لاپاروسکوپی و تری های پلاستیکی یکبار مصرف هم استفاده می شود.

استانداردهای ثبت اطلاعات دندانپزشک

پزشکان در انتخاب نوع تابلو، سرنسخه، کارت ویزیت و به کاربردن عناوین باید با مفاد آیین نامه مصوبه شورای عالی نظام پزشکی مورخ 19 تیر 1378 و مصوبات بعدی آن اقدام نمایند.

استفاده از عناوینی مانند کلینیک، انستیتو، موسسه، مرکز شبانه روزی و ... در نام مطب و نوشتن آن بر روی تابلو ممنوع است. 

 تابلوی کلیه پزشکان شاغل باید مطابق ضوابط سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی در محل مناسب و در معرض دید نصب گردد. هر تابلو باید دارای استانداردهای زیر باشد:

• هر مطب می تواند حداکثر 3 تابلو داشته باشد. در خصوص مطب هایی که در کوچه های فرعی قرار گرفته اند، یکی از این تابلوها می تواند در خیابان اصلی نصب گردد. 
• اندازه استاندارد تابلوهای مطب 50 در 70 سانتی متر است. 
• رنگ پس زمینه تابلو برای افراد عضو در سازمان نظام پزشکی، سفید و در مورد بقیه زرد است. (تابلوها باید فاقد هرگونه طرح و رنگ پس زمینه باشند.)
• تابلوهای دو طرفه باید در هر دو سمت یکسان باشند.
• تابلو باید حتما شامل نام و نام خانوادگی دندانپزشک (مطابق با چیزی که در پروانه مطب ذکر شده) باشد. 

سرنسخه های دندانپزشک یا پزشک نیز باید در ابعاد حداقل 10 در 15 سانتی متر و حداکثر 20 در 30 سانتی متر باشد. 

محتوای سرنسخه چه به صورت دستی و چه تایپ شده شامل موارد زیر است:

• نام و نام خانوادگی دندانپزشک (ذکر تخصص در صورت داشتن دکترا ضروری است.)
• شماره نظام پزشکی
• آدرس و تلفن مطب 

نوشتن ساعات پذیرش، آدرس ایمیل و موارد فوق به زبان انگلیسی اختیاری بوده و بنا بر سلیقه دندانپزشک نوشته خواهد شد. 

منبع: قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی مصوب 25 فروردین 1383 مجلس شورای اسلامی

قوانین و مقررات دفع زباله مطب دندانپزشکی

زباله های مطب دندانپزشکی باید به تفکیک عادی، عفونی، تیز و برنده و شیمیایی-دارویی دفع شوند. اما در صورت یکی شدن آن ها، اجازه خارج کردن زباله و دفع آن ها را نداریم. برای تفکیک صحیح زباله ها از کیسه های مختلف استفاده می شود. 

برای دفع سیفتی باکس ها قوانین خاصی وجود دارد. باید اطلاعات زیر بر روی آن ها درج شود. 

• نام، نشانی و شماره تماس 
• نوع پسماند 
• تاریخ تولید و جمع آوری زباله 
• تاریخ تحویل
• نوع ماده شیمیایی
• تاریخ بی خطرسازی

بی خطرسازی از 3 طریق می تواند صورت بگیرد. یا در محل، یا انتقال به سایت بی خطرسازی و یا سپردن بی خطرسازی آن به بیمارستان نزدیک مطب. 

 توجه کنید که بسته بندی تمام زباله ها باید به گونه ای باشد که امکان نشت آن ها وجود نداشته باشد. 

سایر استانداردهای مطب دندانپزشکی

تعداد کارکنان و پرسنل مطب باید مطابق با نوع فعالیت آن باشد. 

معاینه دو یا چند بیمار به صورت همزمان مجاز نبوده و بیماران باید تک به تک بررسی و معاینه شوند. 

وجود یک متخصص یا کارشناس مورد تایید وزارت بهداشت برای بررسی و نظارت بر فعالیت مطب ضروری است. 

کلام آخر

رعایت قوانین و مقررات در هر شغلی یکی از واجبات است. در شغل دندانپزشکی این کار نه تنها برای کسب پروانه مطب لازم است بلکه با جان مردم نیز سرو کار دارد. بسیاری از پزشکان و دندانپزشکان در زمان تاسیس مطب فقط به فکر لوکس بودن آن هستند. دکتر شهریار خاقانی، مدیرکل نظارت سازمان نظام پزشکی ایران می گوید: "مطب پزشکان باید دارای شرایط و ضوابط خاصی باشد و صرفا لوکس بودن دلیل بر این نیست که آن مطب ضوابط و استاندارد‌ها را رعایت کرده است". طبق تعریف وزارت بهداشت ایران و سازمان های جهانی، مطب به محلی اطلاق می‌ شود که پزشک دارای پروانه تأسیس مطب در آن به تشخیص بیماری و ارائه درمان می پردازد.  در این محل بیماران، خدمت سرپایی تشخیص و درمانی را دریافت می‌کنند و در صورت نیاز به درمانگاه یا بیمارستان ارجاع می‌شوند. این محل باید دارای استانداردهای اولیه بهداشتی و محیطی باشد. در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با قوانین تعیین شده برای مطب های دندانپزشکی آشنا کنیم. برای مطالعه در مورد قوانین مطب های پزشکی و همچنین آزمایشگاه ها به آکادمی یونیت مراجعه کنید.