انواع K-File و کاربرد آن در دندانپزشکی
فایلهای نوع K از مهمترین ابزارهای دستی اندودانتیکس در شکلدهی و پاکسازی کانال ریشه هستند. در سالهای اخیر با توسعه آلیاژها مانند فولاد ضدزنگ و نیکل-تیتانیوم، طراحیهای متنوع مقطعی و ترکیب استفاده دستی/مکانیزه، نقش و کاربرد K-File تغییر یافته است. این مقاله به بررسی انواع K-File، کاربردهای کلینیکی و استفاده حرفهای میپردازد. K-File ها معمولاً با دستههای رنگ کد ISO و طولهای استاندارد 21، 25 و 31 میلیمتر ارائه می شوند که از قدیمیترین و پراستفادهترین فایلهای دستی در فرآیند روتکانال تراپی به شمار میآیند. با ورود فایلهای نیکل-تیتانیوم (NiTi) و سیستمهای موتوردار، نقش K-Fileها بهعنوان ابزار اولیه برای ایجاد glide path و تشخیص مسیر کانال حفظ شده است و در برخی شرایط مانند کانالهای بسیار باریک یا کانال های با انسداد همچنان ابزاری منتخب است. پژوهشهای اخیر نشان دادهاند که سیستمهای موتور-درایو NiTi در برخی کاربردها زمان انجام کار را کاهش داده و تغییرات شکل کانال را کمتر ایجاد میکنند، ولی K-Fileها بهخاطر بازخورد لمسی و قابلیت عبور از انسدادها همچنان مورد نیاز هستند.
K-Fileچیست؟
K-File یک فایل دستی اندودانتیک با مقطع متقاطع پیچیده است که معمولاً به صورت لوزی/چهارضلعی متغیر بوده و با حرکت push-pull یا تکنیک balanced-force برای برداشتن عاج و بزرگکردن کانال استفاده میشود. برش توسط آن با حرکت رفت و برگشتی و گاهی چرخشی خفیف انجام می شود. همچنین این فایل برای ایجاد مسیر اولیه (glide path)، تعیین طول کار، پالایش دیوارهها و عبور از انسدادها بهکار می رود.
-طبقه بندی انواع K-File بر اساس ماده و طراحی:
- طبقه بندی بر اساس آلیاژ ساخته شده
فولاد ضدزنگ (Stainless Steel – SS-K-Files): کافایل های ساخته شده از فولاد ضدزنگ دارای سختی بیشتر، مقاومت برشی بیشتر، قدرت و کنترل بالاتر در اعمال نیرو، بازخورد لمسی خوب و هزینه کمتر است. اما معایبی هم دارد که از آن ها می توان به انعطاف پذیری کم، خطر ledging و perforationدر کانال های منحنی اشاره کرد.
نیکل-تیتانیوم :(NiTi K-Files)کافایل های ساخته شده از نیکل-تیتانیوم دارای انعطاف پذیری بالاتری هستند. شکل طبیعی کانال را حفظ می کنند و باعث کاهش transportation و خطاهای مکانیکی می شوند. اما در صورت استفاده نادرست ممکن است که شکستن غیر منتظره داشته باشند. با اینکه این فایل ها گران تر هستند اما مطالعات نشان داده است که استفاده از NiTi در حفظ آناتومی کانال موثر است.
- طبقه بندی بر اساس هندسه و طراحی مقطع
K-Flex / rhomboid cross-section: این طراحی برای افزایش انعطاف پذیری و کاهش خطر ledging است.
Conventional K-File: این مدل طراحی استاندارد است که در بسیاری از پروتکل های اندودنتیکس به عنوان ابزار اولیه استفاده میشود.
Modified tip / non-cutting tips: این طراحی جهت کاهش ریسک perforation و افزایش ایمنی در نوک فایل ارائه شده است و نمونه های تجاری مختلف اکثرا این طراحی را ارائه می دهند.
- طبقه بندی بر اساس کاربرد بالینی
فایل های کوچک و سایز روت تاپ: سایزهای کوچک کافایل (06-15) برای ایجاد مسیر اولیه(glide path) در کانال استفاده می شوند.
فایلهای بزرگتر: سایزهای بزرگ کافایل (20-40) جهت تراش و شکل دهی نهایی استفاده می شوند.
مطالعات کیفیت تولید نشان می دهد که تفاوت سایزها و تلورانس در تولید می تواند بر نتیجه بالینی تاثیرگذار باشد.
- نکات کلیدی بالینی در انتخاب و استفاده از K-File
- همیشه از سایز 06-15 برای ایجاد glide path شروع کنید.
- در کانالهای منحنی هنگام استفاده از SS-K ، تکنیکهای «watch-winding» و «balanced-force» به کار برید تا ledging کاهش یابد.
- برای کاهش خطر شکست از حرکت دورانی با فشار کم، سوزنزنی کنترلشده و عدم اعمال نیروی محوری بیش از حد استفاده کنید.
- فایل را پس از مشاهده تغییر شکل یا پس از چند بار استفاده بسته به توصیه سازنده یا سختی کانال تعویض کنید.
ترکیب استفاده K-File دستی برای negotiation و NiTi موتوردار برای شکلدهی سریع و یکنواخت مناسب خواهد بود.
در بازار تجهیزات دندانپزشکی ایران، K-File توسط برندهای مختلف بینالمللی و آسیایی عرضه میشود که از نظر کشور سازنده، سطح کیفی، قیمت و کاربرد بالینی تفاوتهایی با یکدیگر دارند. جدول زیر به معرفی برندهای شناختهشده K-File که در سالهای اخیر در بازار ایران در دسترس بودهاند میپردازد و تلاش میکند مقایسهای کاربردی از نظر کیفیت نسبی و نوع مصرف ارائه دهد تا انتخاب برای دندانپزشکان و مراکز درمانی سادهتر شود.
برند | کشور سازنده | کیفیت | ویژگی شاخص | کاربرد |
MANI | ژاپن | عالی | انعطاف پذیری عالی، سایز بندی دقیق | اندودنتیست ها و کیس های حساس |
Dentsply | سوئیس | عالی | استاندارد طلایی آموزشی | مراکز دانشگاهی |
VDW | آلمان | بسیارخوب | کنترل مسیر | کانال های منحنی |
Micro-Mega | فرانسه | بسیار خوب | یکنواختی ساخت | مصرف حرفه ای |
DiaDent | کره جنوبی | خوب | اقتصادی و در دسترس | کلینیک های پر تردد |
Meta Biomed | کره جنوبی | خوب | قیمت و کیفیت مناسب | مصرف عمومی |
Perfect | چین | متوسط | قیمت پایین | مصرف دانشجویی |
جمع بندی
- K-File ها همچنان ابزار پایهای برای ایجاد glide path و مدیریت شرایط خاصاند.
- NiTi نسبت به SS در حفظ شکل کانال برتری دارد اما SS-K-Files مزیت کنترل و بازخورد لمسی را ارائه میکنند.
- بهترین رویکرد بالینی در بسیاری از موارد ترکیبی است از K-File دستی برای negotiation و فراهم کردن مسیر بدون انسداد برای ادامه درمان و سپس استفاده از سیستمهای موتوردار NiTi برای شکلدهی نهایی و کارآمد است.
- سوالات متداول (FAQ)
1-فرق K-File با H-File چیست؟
K-Fileها برای حرکت push-pull و balanced-force مناسباند و بازخورد لمسی بیشتری میدهند اما H-Fileها بیشتر در حرکت pull-only برشی کارآمدترند و در صورت حرکت push ممکن است خطر گیرکردن داشته باشند.
2-آیا می توان از K-File های NiTi در موتور استفاده کرد؟
بعضی از NiTi-hand files برای استفاده دستی طراحی شدهاند و استفاده از آنها در موتور باید طبق توصیه سازنده و مشخصات محصول انجام شود. معمولاً فایلهای موتوردارفایلNiTi مخصوص خود را دارند.
3-بعد از چه مدت فایل را تعویض کنیم؟
پاسخ دقیق وابسته به سختی کانال و حجم کار است. با این حال بررسی بصری برای تغییر شکل و شکستگی واجب است و در صورت کمترین شواهد فرسایش توصیه میشود که تعویض انجام گیرد. تولیدکنندگان نیز معمولاً خطمشی استفاده ایمن را ارائه میدهند.
References
.Liang, Y., et al. (2022). Engine-driven endodontic rotary nickel-titanium instruments: a review. (Review article). International Endodontic Journal. Retrieved from PMCV-
.Gala, U. P., et al. (2024). A Systematic Review and Meta-analysis of Randomized Controlled Trials Comparing Rotary File Systems and Hand Files in Primary Teeth. (2024). PubMed Central-
.Baruwa, A. O., et al. (2024). Comparative Analysis of Endodontic ISO Size 06, 08, and 10 in Newly Manufactured Stainless Steel K-Files. Journal/PMC-
.Suresh, B., et al. (2024). Comparative evaluation of volumetric changes between hand K-files and pediatric rotary systems. Journal of Clinical Pediatric Dentistry (2024)-
.Fernandes, M. L. M. F., et al. (2023). Endodontic techniques with Nickel Titanium instruments: clinical comparisons and working time. Revista Gaúcha de Odontologia (2023)-