آرچ وایر یا سیم ارتودنسی چیست و انواع آن کدامند؟

ارتودنسی دندان علم اصلاح نامنظمی و ناهماهنگی میان دندان هاست. به عبارتی زمانی که فک به هر دلیلی هماهنگی میان دندان ها را از دست می دهد، نیاز است که با ابزاری به نام ابزار ارتودنسی وارد عمل شده و به اصلاح این اکلوژن پرداخته شود. این کار با کمک ابزار بسیاری مانند لیگاچور، آرچ وایر، براکت، بریس و .... صورت می گیرد. آرچ وایر یکی از اصلی ترین اجزای یک ارتودنسی دندانی است و نقش بسیار مهمی در اصلاح دندان ها ایفا می کند. پیش تر در مقاله "آشنایی با اینسترومنت دندانپزشکی" گریزی به مبحث آرچ وایرها زده بودیم اما در این مقاله قصد داریم تا به صورت تخصصی به بررسی این قطعه مهم پرداخته و انواع آن را بررسی کنیم.

آرچ وایر یا سیم ارتودنسی چیست؟

آرچ وایر یا سیم ارتودنسی یک قطعه فلزی سیمی شکل است که با قرارگیری در شیار براکت به مرور زمان اقدام به جابه جایی دندان ها می کند. می توان گفت اصلی ترین وظیفه برای تغییر موقعیت دندان ها و شکل دهی آن ها، بر عهده سیم ارتودنسی می باشد. در طول مدت درمان، استفاده از نیروی ثابت و ملایم توسط سیم بر روی دندان ها و براکت ها، باعث می شود تا هر دندان به محل مورد نظر و مناسبی که به دنبال آن هستیم برسد.

یکی از اهداف متخصص ارتودنسی این است که دندان ها را نه تنها به آرامی، بلکه به طور موثر حرکت دهد. حرکت دندان ها در هر بیمار منحصر به فرد است و سرعت پاسخ دندان هایش به نیروهای ملایم متغیر است. زمان صرف شده در درمان ممکن است بسته به میزان حرکت کلی مورد نیاز و نحوه پاسخ دندان های فرد به صورت کوتاه یا طولانی شود.

نحوه عملکرد سیم ارتودنسی چگونه است؟

در داخل دهان یک بافت نرم وجود دارد که به عنوان رباط پریودنتال شناخته می شود. این رباط هر دندان را به استخوان اطرافش متصل می کند. هنگامی که از طریق سیم ارتودنسی به دندان ها فشار وارد می شود این بافت دچار کشیدگی شده و حرکت می کند. این رباط به نوبه خود، با استخوان اطراف ارتباط برقرار می کند و به آن سیگنال می دهد که بازسازی شود و امکان حرکت دندان ها را فراهم کند.

هنگامی که بریس ها روی دندان ها ثابت می شوند و نیروی ملایمی از طریق سیم ارتودنسی وارد می شود، این مجموعه رباط پریودنتال، استخوان و دندان سازماندهی مجدد می شود و امکان حرکت را فراهم می کند.

آشنایی با انواع آرچ وایر دندانپزشکی

فاکتور هایی که باعث ایجاد تفاوت در انواع سیم های ارتودنسی می شوند، سطح مقطع و ضخامت سیم می باشند که می توانند تعیین کننده  انعطاف، میزان اصطکاک و کنترل حرکات دندان باشند. متخصص ارتودنسی با بررسی شرایط دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی از سیم های متفاوتی استفاده می کند.

انواع سیم ارتودنسی بر اساس سطح مقطع

شکل سطح مقطع سیم های ارتودنسی در نحوه عملکرد ان ها و همچنین مرحله استفاده تاثیر مستقیم می گذارد. برخی از آن ها دارای قدرت بیش تری هستند و لازم است تا در مراحل اولیه برای بیمار استفاده شوند و برخی دیگر تنها در مراحل نهایی وارد عمل خواهند شد. 

سیم ارتودنسی دایره ای

این سیم ها دارای مقطع دایره ای می باشند و به طور معمول استفاده از آن ها در مراحل ابتدایی درمان می باشد. از این سیم ها به منظور چینش صحیح دندان ها استفاده می شود. سیم های گرد خاصیت ارتجاعی دارند و برای پوشاندن یکنواخت دندان ها بسیار مناسب هستند. البته این نکته حائز اهمیت است که با استفاده از این سیم ها فشار کنترلی به منظور تغییر موقعیت دندان، وجود ندارد.

سیم ارتودنسی مربعی

این سیم ها انتخاب مناسبی برای حرکت دادن دندان ها می باشند و عملکرد بسیار بهتری را نسبت به دیگر سیم ها از خود نشان داده اند. سیم مربعی دارای لغزش مکانیکی نیز می باشد. البته این نوع سیم دارای پهنای کمی است که می توان نوعی تقص در سیم ارتودنسی مربعی محسوب شود.

سیم ارتودنسی مستطیلی

 سیم ارتودنسی مستطیلی کنترل حرکات دندانی بسیار بهتری دارد که به همین جهت استفاده از آن در مراحل انتهایی درمان ارتودنسی بسیار پر کاربرد می باشد. استفاده از سیم ارتودنسی مستطیلی، نیاز به مهارت و دقت بسیار بالایی دارد، زیرا این سیم ها خاصت ارتجاعی نداشته و به علت سفت بودن، فشار زیادی را به براکت ها وارد می کنند.

انواع سیم ارتودنسی بر اساس جنس سازنده

آرچ وایر ارتودنسی معمولا از مواد آلیاژی ساخته می شود. آلیاژها فلزاتی هستند که از ترکیب چندین فلز دیگر ساخته می شود تا همزمان خصوصیت تمام فلزات ترکیب شده را داشته باشند. این ماده به سیم اجازه می دهد تا انعطاف پذیری و دوام کافی داشته باشد زیرا در طول درمان شما نیروی متفاوتی به دندان هایتان وارد می شود.

• سیم های ارتودنسی ساخته شده از آلیاژ فولاد ضد زنگ: مرسوم ترین و قدیمی ترین سیم هایی که برای مرتب کردن دندان ها بکار گرفته می شوند آن هایی هستند که از آلیاژ فولاد ضد زنگ ساخته می شوند. آن ها با وجود محبوبیت انواع جدیدتر نه تنها بادوام و مقاوم در برابر خوردگی است، بلکه بسیار پایدار است.

• آرچ وایرهای ساخته شده از آلیاژ نیکل تیتانیوم: این نوع سیم از فناوری موسوم به آلیاژ حافظه دار استفاده می کند که به آن اجازه می دهد بدون توجه به اینکه چند بار به شکل های مختلف خم شده است، به شکل اولیه خود بازگردد. آلیاژ نیکل تیتانویم ماده ای است که برای دو یا سه سیم اول (زمانی که دندان ها بیشتر کج هستند) استفاده می شود. در واقع دو یا سه سیم اولی که متخصص در این کیس ها استفاده می کند از این جنس هستند.

• سیم ارتودنسی ساخته شده از آلیاژ بتا تیتانیوم: این نوع سیم به راحتی خم می شود و شکل می گیرد. از این سیم هنگامی استفاده می شود که ارتودنتیست قصد دارد تا موقعیت نهایی دندان ها را تنظیم کند. سیم ارتودنسی ساخته شده از آلیاژ بتا تیتانیوم اغلب به عنوان سیم نهایی استفاده می شود.

• سیم های ساخته شده از آلیاژ کبالت کروم: آلیاژ کبالت و کروم این ویژگی را ارائه می دهد که می توان شکل و سطح استحکام آن را در صورت نیاز تنظیم کرد. این کار با قرار گرفتن سیم در معرض حرارت انجام می شود. متخصص با اینکار می تواند سیم را تقویت کرده و شکل آن را تغییر دهد. این سیم ارتودنسی امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرند.

شماره سیم های ارتودنسی

در واقع شماره آرچ وایر  نشان دهنده ضخامت انواع سیم ارتودنسی می باشد. در مرحله اول درمان ارتودنسی، از شماره های پایین سیم استفاده می شود که نشان دهنده انعطاف بیشتر سیم است. در واقع هرچه شماره سیم ارتودنسی پایین تر باشد، انعطاف بیش تری نیز خواهد داشت؛ و برعکس. شماره های 12، 14، 16، 18 و 20، از جمله سیم های معروف در درمان ارتودنسی به حساب می آیند. وقتی می گوییم شماره سیم ارتودنسی 16 است، یعنی این سیم دارای قطر شانزده هزارم اینچ می باشد.

کدام نوع سیم در مراحل اولیه درمان ارتودنسی مورد استفاده قرار می گیرد؟

 سیم های دایره ای به دلیل داشتن خاصیت ارتجاعی و الاستیک، برای تراز کردن دندان ها در مراحل اولیه درمان استفاده می شوند. اگر در مراحل ابتدایی از سیمی سفت استفاده شود، با اعمال فشار زیاد بر روی براکت ها، احتمال کنده شدن براکت ها از روی دندان ها وجود دارد.

اصطلاحات رایج مرتبط با سیم قوس دار ارتودنسی

قبل و یا بعد از شروع درمان ارتودنسی ثابت ممکن است گاهی اصطلاحاتی در رابطه با سیم قوس دار ارتودنسی به گوشتان بخورد که هر یک معنی خاصی دارند.

• بازگشت فنری یا اسپرینگ بک سیم ارتودنسی (Spring Back): اسپرینگ بک به قابلیت یک سیم برای شکل گیری به روش های مختلف اشاره دارد، سیمی که قابلیت بازگشت فنری دارد پس از تغییر شکل در صورت نیاز همچنان به شکل اولیه خود باز می گردد.

• آلیاژ حافظه دار (Shape memory alloy): اشاره به برخی از سیم ها دارد که علیرغم اینکه خم می شوند اما قابلیت بازگشت به شکل اولیه خود را دارند.

• نقطه شکست (Failure point): نقطه ای که یک سیم بعد از کشش زیاد یا هر عامل دیگری در آستانه شکسته شدن قرار می گیرد.

• محدوده (Range): حداکثر میزانی که ممکن است سیم کشی قبل از از دست دادن دائم شکل اصلی خود خم شود.

سخن پایانی 

سیم ارتودنسی در واقع نقش بسیار مهمی در مرتب کردن دندان ها دارد. انتخاب سیم ارتودنسی با توجه به میزان انحراف موجود روی دندان بیمار صورت می گیرد و در واقع تعیین کننده اصلی، ضخامت و سطح مقطع سیم ارتودنسی می باشد. ضخامت و سطح مقطع سیم ارتودنسی است که میزان اصطکاک، انعطاف و کنترل بر روی حرکات دندانی را مشخص می کند. اصل موضوع مقطع و ضخامت سیم ارتودنسی می باشد. هنگامی که سیم وارد شیار براکت می شود و یا از آن خارج شود، اگر با زاویه بیشتری انحراف پیدا کند، اصطکاک ایجاد می شود. سیم ارتودنسی از نظر ظاهری به شکل های سیم گرد، سیم مربعی و سیم مستطیلی دسته بندی می شوند. در این مقاله سعی کردیم تمام زوایا و ویژگی هایی که هنگام انتخاب و خرید سیم ارتودنسی نیاز دارید را بررسی کنیم. ممنون که تا پایان مقاله با ما همراه بودید. برای مطالعه در مورد موضوعات تازه و علمی دندانپزشکی می توانید به آکادمی یونیت مراجعه کنید.